حس عمقی در سالمندان
حس عمقی در سالمندان
مقدمه : سالمندی هنگام تغییرات سلولی و اندامها میباشد. این تغییرات در سیستم تعادلی و حرکتی رخ میدهد و سالمند در هنگام فعالیت دچار مشکلاتی می گردد.
لذا سالمند کندتر و کم تعادلتر می گردد. احتمال سقوط نیز افزایش میابد و لذا سالمندان بیشتر دچار حادثه می گردند و یا از ترس سقوط گوشه گیر و منزوی می گردند که تمامی موارد بر سبک زندگی سالمند اثر منفی دارد.
بحث : حس عمقی حسی است که بوسیله آن فرد حرکت و موقعیت اعضای بدن خود را درک مینماید. تمامی اندامهای بدن دارای حسگرهایی هستند که میتوانند اطلاعات لازم را به سمت مغز ارسال کنند . این حسگرها در عضلات و تاندونها و مفاصل وجود دارند . بخشی از این اطلاعات مربوط به حفظ تعادل بدن میباشند.حسگرهای تعادل در گوش و گردن وجود دارند. حس عمقی به دو صورت است:
- حس عمقی خودآگاه (ادراکی)
- حس عمقی ناخودآگاه (غیر ادراکی)
سیستم لابیرنتی گوش خود یک نوع تخصصی شده سیستم عمقی است. سیستم لابیرنتی به همراه سیستم عمقی و بینایی در سه عملکرد با هم تعامل و همکاری می کنند.
- آگاهی ازحرکات در وضعیت های مختلف بدن در فضا
- حفظ قامت
- حفظ تعادل
- ثبات چشمی در فضا موقع حرکت سر
این چهار عملکرد منجر به انجام امور زیر می شود
- درک حرکات
- ایجاد الگوهای جرکتی مورد نیاز
- ایجاد مهارتهای حرکتی
- کنترل حرکات چشمی
حس عمقی که دائما مغز را بمباران می کند، اطلاعات مورد نیاز برای اجازه ی انجام تطابقات جزئی در وضعیت بدن، حین حرکت را فراهم می کند. در واقع سیستم عمقی مسئول درک وضعیت مفاصل در فضا است. گیرنده های این حس در پوست و مفاصل وجود دارند.مفاصل نزدیک به تنه مانند لگن و شانه بیشترین فیدبک حس عمقی را نسبت به سایر مفاصل دیگر به سیستم اعصاب مرکزی وارد می کنند.
علائم ضعف حس عمقی :
- زمین خوردن
- پیچ خوردن مکرر مچ پا
- مشکل در پوشیدن لباس
- برخورد اندامها با اشیا و موانع
پیامدهای ضعف حس عمقی :
- کم تحرکی
- افسردگی
- خطرات محیطی مانند تصادفات
- سقوط
- آشفتگی
- قطع ارتباطات اجتماعی
- شکستگی استخوان اندامها بخصوص ران و مچ دست
درمان وتوانبخشی
در صورت بروز هر گونه تغییر در تحرک سالمند میبایستی با پزشک یا فیزیوتراپیست مشاوره کرد تا علت مشخص گردد. در صورت نیاز درمان دارویی صورت پذیرد و یا اقدامات توانبخشی مانند فیزیوتراپی و یا کاردرمانی صورت پذیرد. در صورت نیاز کفش مخصوص و یا عصا نیز طراحی و تجویز گردد.
بیماریهایی که باعث ضعف حس عمقی میگردند :
- دیابت و فشار خون
- ویروس ها و باکتری ها
- عفونت گوش
- سکته وآسیب مغزی یا تومور
- وراثت
- سیگار کشیدن
- مواد مخدر و الکل
- استرس
- مصرف بعضی داروها
نکاتی برای تقویت حس عمقی :
- کنترل بیماریهای موثر بر اعصاب حسی
- انجام ورزش مستمر
- کنترل قند
- عدم مصرف سیگار و الکل
- بکارگیری روش های توانبخشی حس عمقی
- تمرینات تعادلی
- ورزش های کششی
- یوگا
بعضی از تمرینات تقویتی حس عمقی
- حرکات آزاد اندام ها
- ماساژ اندامها
- تمرین مجسمه؛ در حالت چهار دست و پا، دست و پای مخالف را بالا ببرد
- هل دادن و کشیدن وسایل
- کف زدن و پازدن
- پرتاب و گرفتن توپ
- استفاده از تخته تعادل و توپ تمرین
- کشش مفاصل و عضلات
دکترحمیدرضا اشراقی
معاون سلامت بنیاد سالمندی