بویایی در سالمندان

مقدمه : پیری تغییراتی به همراه دارد. این تغییرات فقط چروک پوست و سپیدی مو نیست، بلکه تغییرات شامل همه سلول های بدن است. لذا سلول های بویایی موجود در بینی و یا سلول مغزی دخیل در انتقال اطلاعات وحافظه بویایی دچار ضعف میگردند . این موجب میشود که سالمند بوی محیط را خوب درک نکند. این موجب بعضی اتفاقات در سالمندی میگردد مانند عدم درک سوختن اجسام و یا عدم تمایل به غذا میگردد.

بحث :

حس بویایی،کی از حواس پنجگانه است که انسان میتواند بوهای مختلف را احساس کند و در صورت لزوم، نسبت به آن واکنش نشان دهد. حس بویایی ارتباط نزدیکی با حس چشایی دارد. برای همین است هنگام سرما خوردگی بوهای مختلف را قابل تشخیص نمیباشد. حس بویایی اولین حسی است که پس از تولد مورد استفاده قرار می‌گیرد. مغز شما از طریق نورون‌های حسی که در بینی‌تان قرار دارد. معمولاً یک شخص، توانایی تشخیص ده هزار بوی مختلف را دارد.

در فرایند بویایی، پیام‌های عصبی از طریق مسیر مشخص سیستم بویایی، به منظور پردازش، به سمت مغز حرکت می‌کنند. همه‌ی انسان‌ها، رایحه‌های یکسان را یک‌جور احساس نمی‌کنند. با توجه به اینکه سیستم بویایی ما به ساختار مغزی سیستم لیمبیک متصل است، می توان گفت ارتباط بین حس بویایی با احساسات و هیجانات ما مشابه با ارتباط دیگر حواس ما است. زیرا بوها می توانند احساسات مثبت و منفی را در ما شکل داده و حتی همان طور که تجربه کرده اید، عطرها یادآور برخی خاطرات هستند.

قشر بویایی

انتقال اطلاعات بویایی از پیاز بویایی به نیمکره‌های مغزی، از طریق راه بویایی صورت می‌گیرد. نواحی بویایی قشر مخ عبارتنداز:

ناحیه بویایی خارجی (اولیه) که اکثر فیبرها در این قسمت پایان می‌یابند. بویایی در سالمندان
ناحیه بویایی داخلی (ناحیه سپتال) بویایی در سالمندان
ناحیه بویایی میانی بویایی در سالمندان

لازم به ذکر است که نحوه‌ی پردازش حس بویایی با نحوه‌ی پردازش سایر حواس، از قبیل حس بینایی، چشایی، و یا شنوایی تفاوت دارد. نحوه‌ی پردازش سایر حواس معمولا به این صورت است که ابتدا سیگنال‌های صوتی یا تصویری که توسط گوش و چشم دریافت می‌شوند به مرکز کنترل مغز، که بین دو نیم کره‌ی مغز قرار دارند، فرستاده می‌شوند و سپس در ادامه، این فرمان به سایر قسمت‌های بدن هدایت می‌شود. ولی در خصوص حس بویایی، عملکرد آن این‌گونه نیست.

حس بویایی، به دلیل اینکه پیش از دیگر حواس انسان فعالیت می‌کند، مسیر مستقیمی را تا بخش‌های مختلف مغز طی می‌کند. به همین خاطر، این احتمال وجود دارد که موجب واکنش و نشان دادن عکس‌العمل‌های تندی از جانب فرد شود. حتی حس بویایی ممکن است خاطره خاصی را به یاد شما بیاورد. مانند زمانی که یک عطر به‌خصوصی را استشمام می‌کنید و بلافاصله یک صحنه یا لحظه‌ی خاص از گذشته در ذهن شما تداعی می‌گردد.

در پیری به علت تغییرات و ضعف سلولی عدم انتقال حس بو یا کندی انتقال اطلاعات یا حتی برداشت اشتباه از بو وجود دارد.دو مورد از بیماری هایی که می تواند باعث به وجود آمدن اختلال حس بویایی شود؛ بیماری آلزایمر و پارکینسون با اختلال و از دست دادن حس بویای افراد ارتباط دارد. به این صورت که تغییرات مغزی و زوال عقلی در بیماری پارکینسون و آلزایمر باعث اختلال حس بویای در فرد بیمار می شود. فرد سالمند شاید نتواند بوی ناپسند در لباس یا محیط خود را درک کند.

حس بویایی در سالمندان

این اختلال حس بویایی باعث می شود؛ سلامت جسمی، و کیفیت زندگی، ایمن بودن در زندگی ، غذا خوردن و لذت بردن از آن را تحت تاثیر قرار دهد. اما این موضوع به این جا ختم نمی شود، و این مسایل را فقط در برنمی گیرد؛ بلکه ایمنی فرد سالمند ممکن است به خطر بیافتد. هر ساله بسیاری از سالمندان که به علت کهولت سن دچار اختلالات بویایی شده اند، در اثر مسمومیت گاز دچار حادثه می شوند.

اما، در پرستاری از سالمندان باید به سلامت فیزیکی و کیفیت زندگی سالمند توجه شود.باید دقت شود که این فرد سالخورده و سالمند چه درکی از بوهای اطراف زندگی دارد. آیا واقعاً حس بویای فرد سالمند فعال است. در صورت اختلال حس بویایی پرستار سالمند هوشیارتر از همیشه به سالمند مورد نظر کمک می کند.

التهاب بینی سالمند

التهاب بینی در افراد سالمند به علت سینوزیت، حساسیت، سرما خوردگی، ممکن است به وجود آید؛ در این زمان ها حس بویایی فرد سالمند ممکن است کمی غیر فعال شود. با افزایش سن، کهولت سن سیستم دفاعی افراد سالمند ضعیف شده است؛ و همین امر باعث افزایش پتانسیل ابتلا به بیماریهای بینی در افراد سالمند می شود. در بعضی از افراد هم به علت تصادفی و یا بیماری خاصی ممکن است این حس بویایی را از دست داده باشند. به همین خاطر در پرستاری از سالمند باید اطلاعاتی در مورد گذشته فرد و بیماری های خاص سالمند اطلاع از میزان حواس پنج گانه فرد سالخورده داشت.

مشکلات بویایی در دوره سالمندی :

احساس بی‌مزه بودن بویایی در سالمندان
فشار خون ناشی از مصرف زیاد نمک بویایی در سالمندان
کاهش سلامت جسمی و کیفیت زندگی بویایی در سالمندان
کاهش میل به غذا خوردن بویایی در سالمندان
خطراتی مانند : مسمومیت گاز بویایی در سالمندان
ایجاد مشکلات اجتماعی و بهداشتی و فرهنگی بویایی در سالمندان

درمان وتوانبخشی :

در صورت بروز کاهش بویایی میبایستی به پزشک مراجعه کرد تا علت مشخص گردد. آسیب های سیستم بویایی سالمندی با دارو و آموزش و تمرین قابل بهبود و درمان است. برای درمان اختلال حس بویایی در سالمندان یکی از کارهایی که می توان موثر واقع شود، قرار دادن سالمند در معرض انواع بوها و تشخیص بوهای مختلف با بو کردن هر ماده آن ماده را تشخیص بدهد. بکار گیری از ادویه به جای نمک میتواند از افزایش فشار خون جلوگیری کند.

انواع اختلالات در عملکرد بویایی :

طبق بررسی های انجام شده روی اختلالات بویایی (که علت آنها در اختلالات شیمیایی-عصبی است)، چهار نوع اختلال شناسایی شده اند که در زیر به آنها اشاره می کنیم.

آنوسمی : از دست دادن حس کامل بویایی یا ناتوانی در شناسایی حس بویایی
پاروسمی : آسیب یا سوء تعبیر در حس بویایی، به عبارت دیگر احساس بوی ناخوسایند در صورتی که در محیط بوی خاصی وجود ندارد و یا بوی طبیعی در محیط پراکنده است
هیپوسمی : کاهش در حس بویایی
هیپروسمی : افزایش حساسیت نسبت به تمامی بوها